فهرست مطالب

پژوهشنامه تمدن ایرانی
سال دوم شماره 1 (پیاپی 3، بهار 1398)

  • تاریخ انتشار: 1399/06/01
  • تعداد عناوین: 6
|
  • محمدعلی اشرف گنجویی* صفحات 1-31

    خلق تصویر ذهنی، بخشی مهم از فرایند هنری است.  این واژه در معماری، هم شامل مفاهیم هنری و هم کاربردی است؛ بر این اساس دو سوال مطرح می شود: وجوه بیان کننده خلق تصویر ذهنی در معماری، به ویژه در معماری ایرانی چیست؟ امروز، چه تغییراتی در مفاهیم مربوط به آن نسبت به گذشته صورت گرفته است؟ هدف این مقاله بیان وجوهی است که در حوزه خلق تصویر ذهنی موثرند؛ بنابراین وجوهی مورد توجه هستند که عامل تمایز خلق تصویر ذهنی در معماری نسبت به سایر گرایش های هنری می شوند. برای رسیدن به هدف تحقیق، به واژگان مرتبط و محتوای آنها توجه می شود و از تحلیل، استدلال و تطبیق محتوای واژگان، ویژگی های مورد نظر بررسی و تبیین می شود؛ بنابراین، واژه تخیل و تصور بر اساس سه حکمت مشاء، اشراق و متعالیه مورد تعمق قرار می گیرد و واژه تصویرپردازی ذهنی در ادبیات امروز و فلسفه شناختی مطالعه می شود. این واژه، وجوه امروزی مربوط به خلق تصویر ذهنی را در بردارد.بر اساس نتایج، خلق تصویر ذهنی (بر مبنای تخیل) با هدف فاصله گرفتن از جهان مادی بوده است؛ البته این موضوع (بر مبنای تصور) به معنای نادیده گرفتن وجوه کاربردی و مادی معماری نیست؛ با این حال، معنا نسبت به ماده ارجحیت دارد. در خصوص تصویرپردازی ذهنی باید گفت که منشا آن در ذهن انسان است و تصویر خلق شده دارای دو ویژگی بصری و غیر بصری است که با یکدیگر تعامل داشته و الزاما نسبت به دیگری برتری ندارند و ریشه آنها جهان مادی است.

    کلیدواژگان: تخیل، تصور، تصویرپردازی، سه حکمت اسلامی
  • صفورا ترک لادانی*، فاطمه خسروی صفحات 33-58

    اختلافات مذهبی در دین اسلام میان شیعه و سنی مورد توجه سیاحان اروپایی در عهد صفویه قرار گرفته است، لذا سفرنامه های ایشان می تواند منبع مهمی در چگونگی معرفی این اختلافات باشد. از آن جا که تشیع توسط پادشاهان صفوی به عنوان مذهب رسمی در ایران شناخته شده بود فلذا بیشترین اطلاعات ارایه شده توسط این سیاحان در اعتقادات از منظر شیعی نگریسته می شد. سیطره ی حکومت صفوی در ایران بوده و مذهب تشیع از این کشور به طور رسمی اعلام شد و سپس به دیگر نقاط جهان اسلام گسترش یافت بنابراین  تمرکز نوشتار بر اسلام شیعی و سنی در ایران است.  در این مقاله که به روش توصیفی- تحلیلی نگاشته شده است سعی می شود تا ضمن بیان اختلافات شیعه و سنی و سیاست مذهبی دولت صفوی ، ابتدا به بررسی علل حضور سیاحان و نوع نگاه سیاحان به اختلافات موجود میان تشیع و تسنن در ایران و آن گاه به نحوه ی برخورد ایشان با این اختلافات پرداخته شود. از آن جاکه مسیحیان پروتستان در قرن 17 میلادی تحت آزار اکثریت کاتولیک بودند، به هنگام ورود به ایران، نوعی حس همزاد پنداری با شیعیانی که در برابر سنیان به عنوان اقلیت شناخته می شدند را در وجود خود یافته که این نوع نگاه در مرحله اول تحت بررسی قرار می گیرد. در ادامه،  رویکرد گروهی دیگر به عنوان سیاحانی  کاتولیک  که جزو طبقه اکثریت  اروپای آن زمان بودند مورد تحلیل قرار می گیرد و در پایان، نتیجه این دو رویکرد نشان دهنده ی جهت گیری های سیاسی حکومت های آن زمان در برخورد با تفاوت های مذهبی در عصر صفوی بوده است.

    کلیدواژگان: اختلافات مذهبی، تشیع، تسنن، سیاحان اروپائی، همزادپنداری، تقابل
  • سهم الدین خزائی*، حسین محمدی صفحات 59-89

    آیین مسیحیت از سده ی اول میلادی وارد ایران شد و به تدریج گروهی از مردم ایران به این دین گرایش پیدا کردند. با به رسمیت شناخته شدن مسیحیت در امپراتوری روم و به دنبال آن پیش آمدن درگیری های ایران و روم، ایرانیان مسیحی به سبب متهم شدن به طرفداری از روم، دچار آزار و اذیت دولت و روحانیون زردشتی شدند. پس از رواج تفکرات نستوریوس و مخالفت کلیسای روم با تفکرات وی، مسیحیان ایران به حمایت از مسیحیت نستوری برخاسته و آن را به عنوان دین مسیحیان ایرانی پذیرفتند و به این ترتیب خود را از مسیحیان روم جدا کردند. مسیحیت نستوری به تدریج رنگ و بوی ایرانی گرفت و با حمایت ایرانی ها به سمت سرزمین های شرقی گسترش پیدا کرد. در اواخر دوره ی ساسانی و با درخواست یزدگرد سوم، دربار چین به ایرانیان مسیحی پناه داده و مسیحیت نستوری را به رسمیت شناخته و به آنها اجازه داد تا در چین برای انجام مراسم مذهبی خود کلیساهایی را بنا کنند که معروف به «معابد پارسی» شدند. این پژوهش بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از منابع مکتوب و دست اول نحوه ی ورود مسیحیت به ایران، وضعیت اقلیت مسیحی در شاهنشاهی ساسانی و چگونگی انتقال آن به چین را بررسی نماید.

    کلیدواژگان: ایران ساسانی، چین، مسیحیت نستوری، یزدگرد سوم، معابد پارسی
  • صادق زیباکلام، مختار مظفرپور* صفحات 91-119
    اعتماد مهم ترین مولفه نظم اجتماعی و لازمه زندگی اجتماعی است و اعتماد تعمیم یافته هم از لوازم روابط اجتماعی و توسعه و پیشرفت در جوامع پیچیده و مدرن امروزی. در ایران اما پژوهش ها نشان می دهد که میزان اعتماد تعمیم یافته پایین و نیز در حال کاهش است. این پژوهش با روشی توصیفی - تحلیلی، پس از طرح مباحث نظری، در صدد پاسخ گویی به علل و ریشه های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی عدم شکل گیری و گسترش اعتماد تعمیم یافته در جامعه ایران و نیز عوامل کاهش آن برآمده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که مجموعه ای از عوامل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی در این امر نقش داشته اند. عللی چون استبداد طولانی مدت، تجددگرایی و مدرنیزاسیون بدون توجه به فرهنگ بومی، ساخت عمودی و آمرانه قدرت و تلاش های ناکام برای اصلاحات در ساختار سیاسی از مهم ترین موانع تاریخی؛ ساخت فرهنگی نامناسب، دورویی و نفاق، فرهنگ سیاسی مشارکت گریز و تبعی و جریان تغییر ارزش ها و با ارزش شدن ثروت از مهم ترین موانع فرهنگی؛ و بی توجهی به بعد نرم افزاری و اجتماعی توسعه، ضعف نظام حکم رانی، ترکیب جمعیتی متنوع و رقابت های شدید قومی، نابرابری های گسترده، فساد در بدنه قدرت و سطح پایین سرمایه اجتماعی برون گروهی از مهم ترین موانع اجتماعی شکل گیری اعتماد تعمیم یافته در جامعه ایران در دوران معاصر بوده اند.
    کلیدواژگان: استبداد، اعتماد تعمیم یافته، فرهنگ سیاسی، موانع تاریخی، نابرابری اجتماعی
  • محمدحسین سلیمانی، رضا دریکوندی* صفحات 121-150
    باصری ها یکی از ایلات فارس زبان ساکن استان فارس هستند که در رخدادهای سیاسی اواخر عصر قاجار تاثیرگذار بوده اند. از جمله این نقش آفرینی ها حمله تعدادی از تیره های این ایل به منطقه خور و بیابانک در سال 1336 ق بوده است. پژوهش پیش رو درصدد است تا زمینه های یورش باصری ها به منطقه خور و بیابانک و سرانجام آن را  به شیوه توصیفی - تحلیلی و با بهره گیری از منابع کتابخانه ای مورد بررسی قرار دهد. مهم ترین منبع درباره این رویداد نسخه خطی قصیده جندقیه سروده میرزا محمدعلی منشی باشی است. حضور سراینده در متن حادثه، اهمیت این اثر و لزوم بهره گیری از آن در پژوهش حاضر را دوچندان کرده است. یافته ها بیانگر این واقعیت است که سه عامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در یورش باصری ها به منطقه خور و بیابانک موثر بوده است. بدین ترتیب که رمضان خان باصری پس از ناکامی در تحقق اهداف سیاسی و اقتصادی خود در فارس و بدنبال وضعیت اجتماعی بحرانی آن ایالت تلاش کرد تا در منطقه دیگری به اهداف خویش دست یابد. بنابراین با در نظر داشتن وضعیت آشفته خور و بیابانک که معلول ضعف حاکمیت مرکزی و عملکرد نامناسب حاکمان آنجا بود، این منطقه را برای تحقق بلندپروازی های خود مناسب یافت.
    کلیدواژگان: قاجار، ایل باصری، قصیده جندقیه، خور و بیابانک، رمضان خان باصری
  • باقرعلی عادل فر، پوریا اسمعیلی* صفحات 152-177
    این نوشتار به اختصار عملکرد انجمن های بلدیه و ایالتی و ولایتی پس از استقرار دولت مشروطه در ایران را از سال 1325 تا 1328ه.ق، با تکیه بر اسناد مهم بررسی می نماید. با تدوین قانون اساسی و طبق اصل 90 تا 93، فرمان تشکیل این انجمن ها صادر و طرز انتخاب نمایندگان آنان نیز مشخص شد. در واقع دولت قصد داشت تا با این اقدام به برقراری نظم، امنیت و عدالت در اقصی نقاط کشور یاری رساند. اما همین مسئله سبب گردید تا برخی از امورات محلی از امور ملی تفکیک گردد و اداره آنها در صلاحیت مقامات محلی قرار گیرد و آنان چه از جهت انتخاب و چه از حیث برکناری نسبتا مستقل از مقامات دولت مرکزی باشند. همچنین اختیارات گسترده در این حوزه نظیر؛ تصویب بودجه شهر، برقراری مالیات ها و عوارض محلی، نظارت بر اداره اموال شهر، تصویب اخذ وام و به طورکلی تصویب هرگونه معاملات برعده انجمن ها بود. این مقاله با استفاده از روش پژوهش تاریخی مبتنی بر توصیف و تحلیل و با تکیه بر اسناد و منابع، ابعاد و زوایای این موضوع را بررسی خواهد کرد. یافته های تحقیق نشان می دهد، انجمنها با اختیاراتی که داشتند در برخی از مواقع از قدرت خویش سوء استفاده کردند و برخلاف نظر حکومت مرکزی رفتار نمودند. با این حال، جهت حفظ ظاهر تا حدودی به مناطق تحت سیطره خویش توجه کرده و اقدامات عام المنفعه ای را انجام دادند.
    کلیدواژگان: شهرها، انتخابات، انجمن بلدیه، انجمن ایالتی و ولایتی، عملکرد انجمن ها
|
  • Mohammadali Ashrafganjouei * Pages 1-31

    Creating mental image is an important part in arts process. This includes both artistic and functional concepts. In this regard, two questions are proposed: which aspects express creating mental image in architecture, specifically Iranian architecture? What changes have taken place in its related concepts comparing the past? The aim of this study is to explain the aspects which are effective in creating mental image. Hence, the aspects which are distinct in the creation of mental image in architecture rather than other artistic fields are under consideration. To fulfill this aim, relevant words and concepts are focused and the considered features are studied and determined by analyzing and comparing the meanings of the words. Thus, the words ‘Imagination’ and ‘notion’ have been deeply explored based on three wisdoms: hikmat-i al-Mashriqiya, hikmat-i Ishraq, hikmat-i muta‘aliya. Afterwards, ‘mental imagery’ in Persian contemporary literature and cognitive philosophy is analyzed. This word contains the present aspects of creating mental image. The findings suggest that the purpose of creating mental image (based on imagination) had been to separate from materialistic world. Of course, this subject (based on notion) did not mean ignoring the materialistic and functional aspects of architecture. Nevertheless, meaning has priority over material. Regarding mental imagery, we should say that it originates from human mind and the created image has two characteristics, i.e., visual and non-visual, which interrelate with each other and do not necessarily have priority over one another and their root is in materialistic world.

    Keywords: Imagination, Notion, Imagery, Three Islamic wisdoms
  • Safoura Tork Ladani *, Fatemeh Khosravi Pages 33-58

    Religious differences in Islamic religion between Shiite and Sunni, especially in Iran, have always attracted the attention of European travelers during the Safavid period, so their itineraries can be an important source of information on the way these differences have been introduced. Since Shi'a was known by the Safavid kings as the official state religion of Iran, the most information provided by these travelers about beliefs was viewed from the Shi'a perspective. The Safavid Empire ruled over Iran and Shi'a was introduced as the official religion and then traveled through other areas in the Islamic World. Thus, the focus of this study is on Shi'a and Sunni Islam in Iran. In this article, which is descriptive-analytical, while discussing the differences between Shi'a and Sunni and the religious politics of the Safavid government, it is attempted to explain the causes of the presence of tourists in Iran in the 17th century and to examine their views on the religious differences between Shi'a and Sunni, and how they deal with these differences. As Protestant Christians in the 17th century were persecuted by Catholics, they identified well with the Shiite minority in the Muslim world. this view is studied first. Then, the view of Catholic travelers who were the majority group in Europe is analyzed. Finally, the result of these two perspectives reflects the political orientations of the then-ruling governments in dealing with religious differences of the Safavid era.

    Keywords: Religious differences, Shiism, Sunnism, European tourists, identification, Confrontation
  • Sahmedin Khazaei *, Hossein Mohammadi Pages 59-89

    Christianity entered Iran from the first century AD, and gradually a group of Iranian people turned to this religion. With the recognition of Christianity in the Roman Empire, and following the wars between Iran and Rome, Christians of Iran were harassed by the government and the Zoroastrian clergy due to accusations of Romanism. Following the prevalence of Nestorius's thoughts and the opposition of the Roman Church to his thoughts, Iranian Christians came to support Nesturi Christianity and accepted it as the religion of the Iranian Christians, thus separating themselves from the Roman Christians. Nestorian Christianity gradually flourished in Iran and spread to the eastern territories with the support of the Iranians. At the end of the Sassanid period, and at the request of Yazdgerd III, the Chinese court has given refuge to Christianity and recognized Nesturi’s Christianity and allowed them to establish churches in China for religious ceremonies, that known as "Persian Temples". This research seeks to investigate how Christianity is entering Iran, the status of Christian minority in the Sassanian Empire and how it can be transmitted to China, through a descriptive-analytical method and using written and first-hand sources.

    Keywords: Sassanid Iran, China, Nestorian Christianity, Yazdgerd III, Persian temples
  • Sadegh Zibaklam, Mokhtar Mozaffarpour * Pages 91-119
    Trust is the most important component of social order and generalized trust is essential for social relations and development in today's complex and modern societies. But researches represent that in Iran, the level of generalized trust is low and also decreasing. This research, using a descriptive-analytical method, attempts to answer the causes of the lack of formation and expansion of generalized trust in Iran society and its reduction factors. The results of research show that factors such as despotism for a long time, modernization without regard to native culture, authoritarian structure of the government and unsuccessful attempts to reform the political structure have been the most important historical obstacles; Inappropriate cultural structure, hypocrisy, subject political culture and change in values have been the most important cultural obstacles and finally, neglect of the software and social component of development, inefficiency of the governance system, varied demographic composition and Intense ethnic competitions, extensive inequalities and corruption in the body of government have been the most important social obstacles.
  • Mohammadhosein Soleymani, Reza Derikvandy * Pages 121-150
    The Basseri are a Persian-speaking tribe in Fars province, having played an influential role in political affair of late Qajar period. One of their roles was a raid of Khur and Biabanak in 1336 A.H. by some of the members of this tribe. This research tries to explain the grounds for the invasion of Khur and Biabanak by Basseris and the consequences, based on descriptive-analytical method and using library resources. The most important resources is the manuscript of Ghasideh-ye Jandaghieh by Mirza Mohammad Ali Monshi Bashi. The poet’s presence in the written event maximizes its importance as well as its necessity to be used in this study. The findings show the considerable effect of political, social, and economic components in the raid of Khur and Biabanak by Basseris. After failing to fulfill his political and economic goals in Fars and following the social crisis in that state, Ramezan Khan Basseri made attempts in another region to realize his purposes. So, considering the turbulent situation in Khur and Biabanak due to the weak central authority and inefficient operation of rulers, he selected this region for his ambitions.
    Keywords: Qajar, Basseri tribe, Ghasideh-ye Jandaghieh, Khur, Biabanak, Ramezan Khan Basseri
  • Bagherali Adelfar, Porya Esmaeili * Pages 152-177
    This article briefly examines the functioning of the baladiyeh, state, and provincial associations after the establishment of the constitutional government in Iran from 1325 to 1328 AH, relying on important documents. By drafting the constitution and in accordance with principles 90 to 93, the order was issued for the formation of these associations and the way in which their representatives were elected. In fact, the government intended to help restore order, security, and justice in all parts of the country. However, this led to the separation of some local affairs from national affairs and their administration falling within the jurisdiction of local authorities and their being relatively independent from the central government authorities in terms of being delegated or dismissed. Also, the broad powers in this area, such as the approval of the city budget, imposition of local taxes, supervision over the administration of the city property, approval of getting a loan, and in general, approval of any transactions were carried out by the associations. This paper seeks to investigate the aspects and dimensions of this issue using historical research methodology, based on description and analysis, and relying on documents and resources. Research findings show that these associations, with the authority they had, at times, abused their power and behaved in opposition with the central government’s opinion. However, to disguise their true appearance, they paid attention to the areas under their control and took some measures for public benefit.
    Keywords: Cities, Elections, Baladiyeh association, State, provincial association, associations’ function